حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمد نقیب، رئیس دانشگاه علوم و معارف قرآن، در گفت‌وگو با خبرنگار ایکنا، به بیان نکاتی درباره پیشرفت‌های علمی کشور در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مخصوصا در حوزه علوم انسانی اسلامی پرداخت. متن سخنان وی را در ادامه می‌خو‌انید: 

قبل از انقلاب اسلامی به لحاظ علمی و درصد افرادی که دارای سواد خواندن و نوشتن بودند، در وضعیت بسیاری بدی قرار داشتیم و این رقم بسیار پائین بود اما اکنون براساس آمارهای منتشر شده بالغ بر ۹۵ درصد جمعیت کشور ما باسواد هستند. این آمار بسیار دلگرم‌کننده است و پیشرفت‌ علمی کشور را پس از پیروزی انقلاب اسلامی نشان می‌دهد. قبل از انقلاب، خصوصاً درصد سواد بین خانم‌ها بسیار پایین بود اما اکنون بیش از ۶۰ درصد دانشجویان کشور خانم‌ هستند.

وضعیت توسعه دانشگاه‌ها

به لحاظ توسعه دانشگاه‌های کشور نسبت به قبل از انقلاب، الان قریب به دو هزار و ۵۰۰ شعبه دانشگاهی در کشور فعال هستند و قریب به ۴ میلیون دانشجو در دانشگاه‌های کشور تحصیل می‌کنند. همچنین رشته‌های مختلف علمی در این چند دهه توسعه پیدا کرده که قبل از انقلاب اسلامی وجود نداشته‌اند اما امروزه در اکثر دانشگاه‌های کشور، اعم از رشته‌های انسانی، فنی، تجربی، مهندسی و... دایر هستند. 

رشته‌هایی همانند فیزیک هسته‌ای از جمله رشته‌های بسیار مهمی هستند که امروزه در دانشگاه‌های کشورمان تدریس می‌شوند در حالی‌ که چنین رشته‌ای، قبل از انقلاب در کشور ما وجود نداشت ولی خوشبختانه به لطف خداوند و برکت خون شهدا، رشته‌های متعددی در دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. در رشته‌های علوم انسانی و مخصوصاً علوم قرآنی نیز شاهد توسعه بسیار زیادی در چند دهه گذشته هستیم چراکه رشته‌های دینی و قرآنی در دوران قبل از انقلاب وجود نداشت یا بسیار کم‌رنگ بود. امروزه رشته‌های علوم دینی که به بررسی مباحث الهیاتی می‌پردازند به شکل بسیار گسترده‌ای در کشور ما تدریس می‌شوند.

گسترش مجلات علمی و پژوهشی

دانشگاه‌های تخصصی زیادی در زمینه‌های دینی و قرآنی در کشور به شکل گسترده به فعالیت می‌پردازند. همچنین در دانشگاه‌های غیرتخصصی رشته‌های علوم قرآنی و حدیث به خوبی تدریس می‌شود. بر اساس آخرین آماری که بنده دارم نزدیک به ۱۵ هزار نفر در رشته‌های علوم قرآنی و حدیث مشغول تحصیل هستند و این نوید بسیار خوبی برای توسعه علوم قرآنی است. در زمینه‌ قرائت، تلاوت و تجوید نیز کارهای علمی بسیار خوبی صورت گرفته و ایران بعد از مصر، که سابقه طولانی در این مباحث دارد، به جایگاه بسیار خوبی دست یافته و پیشرفت‌های خوبی رخ داده است.

نکته دیگر درباره توسعه مجلات علمی و پژوهشی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی است. امروزه بیش از ۱۷۰۰ مجله علمی منتشر می‌شود و مقالات علمی اساتید و پژوهشگران را ارائه می‌دهند. بسیاری از این ۱۷۰۰ مجله مربوط به علوم انسانی هستند و براساس آمارها، ۶۰ درصد از این مجلات را شامل می‌شوند. مباحث علوم انسانی و نظری بسیار مورد نیاز کشور است. در چند دهه گذشته پژوهشگاه‌‌های مختلفی در رشته‌های متعدد شکل گرفته‌اند که از دستاوردهای انقلاب اسلامی در عرصه علمی و پژوهشی است.

نکته دیگر اینکه پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد و کارآفرینی نیز در دوران انقلاب اسلامی رشد کرده‌اند. رشد شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه‌های مختلف نیز از دستاوردهای انقلاب اسلامی است چراکه قبل از انقلاب چنین چیزی در کشور ما وجود نداشت ولی به برکت خون شهدا شاهد رشد در این عرصه هستیم که فعالیت‌های بسیار خوبی هم در زمینه فناوری انجام داده‌اند. البته نیاز به تلاش بیشتری داریم ولی وقتی کشورمان را با دوران قبل از انقلاب مقایسه می‌کنیم متوجه می‌شویم که امروزه در برخی از مباحث علمی، جزء چند کشور معدود دنیا هستیم که به دانش یا فناوری خاصی دست پیدا کرده‌ایم و با راهنمایی و مدیریت مقام معظم رهبری، پیشرفت‌ بیشتری خواهیم کرد و به تمدن نوین اسلامی دست خواهیم یافت.

تلاش برای توسعه علوم انسانی قرآن‌بنیان

درباره تفاوت نگاه حاکمیت به علوم انسانی در دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی باید گفت تا آنجا که به یاد دارم قبل از انقلاب اسلامی، بسیاری از مباحث مربوط به علوم انسانی در کشور ما مطرح نبودند و این علوم را غالباً از غرب می‌گرفتیم و در دانشگاه‌ها و مراکز علمی ما تدریس می‌شد کمااینکه متأسفانه هنوز این گرفتاری را در برخی از رشته‌ها داریم اما بعد از انقلاب، نگاهی که به علوم انسانی و اسلامی وجود دارد دارای تفاوت‌های اساسی با دوران قبل از انقلاب است اگرچه هنوز جای کار داریم و باید مطالبات رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه استخراج علوم انسانی قرآن بنیان و کشف این علوم از قرآن به عنوان کتاب انسان‌ساز را به میزان بیشتری مورد توجه قرار دهیم. 

البته مراکز مختلفی در کشور ما در زمینه علوم انسانی قرآن بنیان کار می‌کنند و قدم‌های بسیار خوبی هم برداشته شده است از جمله اینکه اقدامات بسیار خوبی توسط مرحوم علامه مصباح یزدی در زمینه علوم انسانی اسلامی انجام شد ولی هنوز جا برای کار بیشتر وجود دارد و باید تلاش کنیم به میزان بیشتری، مبانی علوم انسانی را از قرآن استخراج کنیم تا بتوانیم آن مبانی و تفکراتی را که از غرب وارد کشور ما شده است اصلاح کنیم. در این صورت می‌توانیم علوم انسانی را از قرآن و منابع دینی به دست بیاوریم، چون انسان را به خوبی می‌شناسند و می‌توانند به شکل بهتری راهکارهای لازم را به انسان ارائه دهند.

تلاش‌ مراکز مختلف در زمینه علوم انسانی

درباره میزان تحقق اهدافمان در زمینه علوم انسانی اسلامی در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی باید بگویم که لازم است به جایی برسیم که بتوانیم آنچه که به عنوان علوم انسانی مطرح می‌شود تماماً برگرفته از مبانی دینی باشد. اشکالات و نواقصی که در مبانی علوم انسانی غربی وجود دارد نیاز به اصلاح و تغییر دارد تا بتوانیم راه درست را به بشریت نشان دهیم. قبل از انقلاب اسلامی نیز افرادی همانند شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر و دیگران اقداماتی را در این راستا انجام دادند و شرایط و مقتضیات آن زمان را در نظر گرفتند

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز مراکز و افراد مختلفی در زمینه علوم انسانی اسلامی و قرآن بنیان کار کردند و گاه عمر خود را صرف این کار کردند ولی باید بیشتر کار و تلاش‌ کنیم تا مبانی علوم انسانی به طور کامل از منابع دینی استخراج شوند. به نظرم مقداری از راه را طی کرده‌ایم و تلاش‌های ارزنده‌ و کارهای بسیار خوبی صورت گرفته، اما اهدافمان به طور کامل محقق نشده و علوم انسانی اسلامی به طور کامل استخراج نشده است، بلکه راه درازی را در پیش داریم و باید بسیار بیشتر تلاش کنیم تا اهداف نظام اسلامی محقق شود.