منزلت عقل در جعل یا کشف حکم الهی با تاملی در اندیشه های علامه آیت الله جوادی آملی

کرسی علمی – ترویجی

عنوان کرسی: منزلت عقل در جعل یا کشف حکم الهی با تاملی در اندیشه های علامه آیت الله جوادی آملی

معاونت پژوهشی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم (دانشکده علوم قرآنی ملایر)

ارائه دهنده: جناب آقای دکتر حسین مقدس

ناقد اول: جناب آقای دکتر حسنعلی نوروزی آزارکی

ناقد دوم: جناب آقای دکتر جواد فرامرزی

دبیر علمی کرسی: جناب آقای دکتر جواد کارخانه

زمان: یکشنبه 21 اردیبهشت ماه 1404 ساعت 13 الی 15

چکیده

یکی از مباحث مهم در مورد عقل، حجیت آن و نقش جعل و یا کشف حکم در مباحث دین می‌باشد. از سوی اندیشمندان دینی برای شناخت دین باید به منابعی مراجعه نمود تا فهم و شناخت درستی از دین به دست آید. از سویی معرفت دینی درست، در سایه بهره درست از منابع آن می‌باشد. در این مهم چنانچه دین مجموعه ای از اعتقادات، احکام و اخلاقیات بوده باشد راه دست‌یابی به این امور از منابعی است که توسط دین مشخص می‌گردد. لذا فقها برای شریعت اسلامی به طور کلّی، چهار منبع مشخّص کرده اند که عبارتند از: قرآن، سنّت، اجماع و عقل. در این میان در مورد حجیت عقل در جهت فهم و یا جعل حکم الهی دیدگاه های متعددی مطرح شده است. عده ای قائل به عدم فهم و برخی هم ضمن پذیرش حجیت عقل قائل به صدور حکم الهی از سوی عقل می‌باشند. در این مهم از ظاهر برخی سخنان علامه جوادی آملی بر می‌آید که ایشان قائل به کشف حکم از سوی عقل بوده و صدور حکم را منتفی می‌دانند. اما در برخی دیگر از آثار ایشان بر می‌آید که ایشان عقل را منبعی مستقل در کنار کتاب و سنت دانسته، معتقدند آنچه را که کتاب و سنت بیان نکرد عقل بیان می‌دارد. این تحقیق با روش تحلیلی انتقادی به بررسی این مواضع پرداخته، یافته های تحقیق بر آن است که عقل از سویی با نگاه به نقل می‌تواند موفق به درک و کشف حکم الهی گشته و از سویی در کنار نقل خود با تشخیص برخی مصالح و مفاسد می‌تواند به جعل حکم الهی بپردازد و در حقیقت حکم الهی از دو ابزار نقل و عقل بیان گشته عقل نیز منبعی برای حکم الهی شمرده می‌شود.

کلید واژگان: دین، عقل، نظری، عملی، کشف حکم، جعل حکم.